Doanh nghiệp tư nhân không lớn
- 10/05/2017
Vì sao khu vực doanh nghiệp tư nhân không thể lớn lên được dù nhiều chính sách và nghị quyết đã được ban hành trong suốt thời gian qua?
Từ một nỗi lòng
Chủ tịch tập đoàn Phú Thái Phạm Đình Đoàn cuối cùng cũng phải buông bỏ một dự án đầy tâm huyết với các bạn bè của mình sau gần một thập kỷ đeo đuổi. Năm 2007, khi Việt Nam vừa gia nhập WTO, tập đoàn Phú Thái bắt tay với Satra, Hapro và Saigon Co.op để thành lập Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển hệ thống phân phối Việt Nam (VDA).
Ý tưởng của bốn doanh nghiệp lớn nhất trong lĩnh vực bán lẻ là xây dựng một hệ thống bán lẻ nhằm đối phó với các nhà đầu tư nước ngoài trước khi Việt Nam phải mở cửa lĩnh vực này. VDA đã công bố kế hoạch xây dựng các đại siêu thị trên khắp cả nước… Nhưng nay thì kế hoạch đã coi như hỏng. Việc tiếp cận đất đai không thành, thủ tục hành chính phức tạp, thị phần bị doanh nghiệp FDI lấn át và nhiều yếu tố khác là nguyên nhân cho thất bại này.
“Mười mấy năm qua, chúng tôi đã cố tạo nên trụ cột của doanh nghiệp Việt trong phân phối, nhưng khó quá. VDA chẳng làm được gì”, ông nói trong một cuộc tọa đàm do Hội đồng lý luận Trung ương tổ chức gần đây nhằm thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân.
“Các nhà hoạch định chính sách nói đang gần doanh nghiệp, nhưng có thực sự hiểu doanh nghiệp chúng tôi cần gì không?… Nếu cứ để doanh nghiệp phải đi xin mà không biết có được cho không, thì chúng tôi không thể lớn được”, ông nói như trách móc về những nỗ lực bền bỉ không thành. Thật đáng tiếc, ngày nay lĩnh vực bán lẻ, lĩnh vực được coi là nhạy cảm và then chốt trong nền kinh tế, đã bị nhà đầu tư nước ngoài chi phối.
Lớn nhưng vẫn nhỏ
“Chính sách chúng ta không còn kiểu nuôi để thịt, nhưng trong thực thi, doanh nghiệp không thấy sự an toàn về tài sản. Quyền tài sản, quyền sở hữu được bảo vệ rất mong manh”, theo ông Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương.
Theo tính toán của ông Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương từ dữ liệu của Tổng cục Thống kê và Báo cáo Vietnam Report, vốn chủ sở hữu của 10 doanh nghiệp tư nhân Việt Nam lớn nhất chỉ vỏn vẹn khoảng 15.300 tỉ đồng, rất nhỏ so với 95.200 tỉ đồng của 10 doanh nghiệp nhà nước lớn nhất. Doanh thu của 10 doanh nghiệp này cũng vào khoảng 33.300 tỉ đồng, nhỏ so với 135.400 tỉ đồng của 10 doanh nghiệp nhà nước lớn nhất. Các số liệu này của năm 2015. Trình bày trong cuộc gặp của Hội đồng lý luận Trung ương gần đây, ông Cung nói: “Về chủ quan, doanh nghiệp Việt Nam không muốn lớn; về khách quan họ có muốn cũng không lớn lên được”.
Theo Tổng thư ký Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Phạm Thu Hằng, số doanh nghiệp Việt Nam đã phát triển mạnh từ gần 63.000 hoạt động năm 2002 lên khoảng 550.000 hoạt động tính đến cuối năm 2016. “Vấn đề là ở chỗ, tỷ lệ các doanh nghiệp quy mô nhỏ và siêu nhỏ có xu hướng tăng. Có đến trên hai phần ba các doanh nghiệp Việt Nam là các doanh nghiệp siêu nhỏ, dưới 10 lao động. Họ không muốn lớn”, bà Hằng nói.
Một khảo sát của VCCI cho thấy, tỷ lệ người trưởng thành ở Việt Nam có ý định khởi sự kinh doanh trong vòng ba năm tới đạt tỷ lệ chỉ 24%, thấp so với mức trung bình gần 45% ở các nước trong giai đoạn phát triển như Việt Nam. Trong khi đó, cho dù Chính phủ đã ra nhiều văn bản, nghị quyết nhằm khơi dậy tinh thần khởi nghiệp, nhưng đà rút lui của các doanh nghiệp khỏi thị trường không sao hãm nổi, với hơn 31.000 doanh nghiệp bốn tháng đầu năm nay, và hơn 60.000 doanh nghiệp trong năm ngoái, so với gần 40.000 doanh nghiệp thành lập mới bốn tháng đầu năm nay và 110.000 doanh nghiệp thành lập mới năm ngoái.
Đó là một xu thế không tích cực kéo dài, kể từ khi các doanh nghiệp tư nhân được phép hoạt động lại từ sau Đổi mới cách đây hơn ba thập kỷ, khu vực này vẫn không sao lớn nổi. Theo Ban Kinh tế Trung ương, tỷ lệ doanh nghiệp tư nhân thua lỗ, phá sản bình quân giai đoạn 2007-2015 là 45%, tức mức khá cao. Đến năm 2015, khu vực doanh nghiệp tư nhân chỉ chiếm vỏn vẹn 7,88% GDP, còn thấp hơn nhiều so với tỷ lệ đóng góp 31% GDP của kinh tế hộ gia đình.
“Vì sao họ không lớn lên được?” đại diện Hội đồng lý luận Trung ương đặt câu hỏi. Ông Cung trả lời: “Chính sách chúng ta không còn kiểu nuôi để thịt, nhưng trong thực thi, doanh nghiệp không thấy sự an toàn về tài sản. Quyền tài sản, quyền sở hữu được bảo vệ rất mong manh”. Ông Cung khẳng định cần phải thay đổi tư duy về vai trò, chức năng, công cụ quản lý của nhà nước thì mới giúp khu vực kinh tế này phát triển. “Điều quan trọng nhất là phải phát triển thị trường các nhân tố sản suất để thị trường phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn thì không ai chú ý làm”, ông nói.
Thay đổi quan điểm
Trong một diễn đàn kinh tế tư nhân diễn ra gần đây nhằm thu thập các quan điểm cho một nghị quyết về kinh tế tư nhân nhân Hội nghị Trung ương 5 khóa 12, Trưởng ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Văn Bình khẳng định: “Cần thống nhất quan điểm: kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể cùng với kinh tế tư nhân là nòng cốt để phát triển một nền kinh tế độc lập, tự chủ. Coi phát triển kinh tế tư nhân lành mạnh theo cơ chế thị trường là một phương sách quan trọng để huy động và phân bổ các nguồn lực và giải phóng sức sản xuất. Tạo điều kiện thuận lợi để kinh tế tư nhân phát triển ở tất cả các lĩnh vực mà pháp luật không cấm”. Ông Bình bày tỏ muốn nghe lời khuyên từ các học giả.
“Cần làm gì ư?”, nguyên Chủ nhiệm khoa Quản lý kinh tế, Học viện Chính trị cao cấp Hồ Chí Minh Đào Xuân Sâm, hỏi lại sau đó như để nhấn mạnh, rồi đáp: “Chúng ta phải thu hẹp kinh tế nhà nước mới tạo không gian cho phát triển. Cần tiếp tục cổ phần hóa mạnh mẽ”.
Bản thân ông Cung, cũng trong cuộc họp với Hội đồng lý luận Trung ương, nêu băn khoăn về các rào cản đối với doanh nghiệp tư nhân trong nước. Ông đặt câu hỏi: “Doanh nghiệp nhà nước có giữ vai trò chủ đạo hay không? Và cổ phần hóa có là tư nhân hóa hay không?”. Tất nhiên, ông không nhận được câu trả lời. Nó quá khó, đến nay sau hơn hai thập kỷ cải cách, vốn nhà nước thoái khỏi khu vực doanh nghiệp này mới chỉ vỏn vẹn 8% tính tới cuối năm 2006.
Theo Thesaigontimes.vn