Với sự phát triển kinh tế toàn cầu và nhu cầu sử dụng gỗ tăng cao, Việt Nam đã thành công trong việc tận dụng tiềm năng của ngành gỗ và xây dựng vị thế của mình trên thị trường quốc tế. Việt Nam sở hữu một nguồn tài nguyên gỗ phong phú và đa dạng với hơn 14 triệu ha rừng tự nhiên và trồng mới năm 2021. Điều này cho phép ngành công nghiệp gỗ Việt Nam cung cấp một loạt các sản phẩm gỗ chất lượng cao và đa dạng cho thị trường toàn cầu. Các sản phẩm gỗ Việt Nam được biết đến với độ bền, tính thẩm mỹ và giá trị kinh tế cao, đáp ứng được sự đa dạng trong nhu cầu tiêu dùng trên thế giới. Gỗ và sản phẩm gỗ luôn nằm trong top 10 các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam.

Những năm gần đây, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, ngành gỗ Việt đã và đang phải đối mặt với tình trạng hủy đơn hàng tăng cao trong thời gian ần đây, gây ra nhiều khó khăn và lo ngại cho các doanh nghiệp. Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng hủy đơn hàng là tăng chi phí vận tải trong thời gian của đại dịch.

Việc giá cước vận chuyển gia tăng kèm theo sự khan hiếm về tài nguyên container đã dẫn đến sự tăng chi phí cho các doanh nghiệp xuất khẩu gỗ. Tình trạng này đặt ra một áp lực lớn lên lợi nhuận của các doanh nghiệp và dẫn đến sự khó khăn trong việc duy trì các đơn hàng. Ngoài ra, việc tăng giá nguyên vật liệu và các chi phí sản xuất khác do lạm phát cũng gây nên tình trạng tăng giá thành sản phẩm, khiến cho khả năng cạnh tranh của ngành giảm đi và ảnh hưởng đến việc sản xuất gỗ.

Bên cạnh những thách thức nêu trên, ngành gỗ nội thất Việt Nam vẫn còn có những lợi thế và cơ hội để vượt qua giai đoạn này. Việc kết hợp với Chiến lược Trung Quốc +1 là đòn bẩy tăng cường mối quan hệ hợp tác với các nước trong khu vực Đông Nam Á, đặc biệt là Trung Quốc. Điều này giúp mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp gỗ nội thất Việt Nam tiếp cận dễ dàng hơn tại thị trường Trung Quốc mà không phụ thuộc vào thị trường xuất khẩu truyền thống.

Ngoài ra, Việt Nam đã xây dựng một hệ thống sản xuất gỗ chuyên nghiệp và hiện đại, đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng và quy định về bảo vệ môi trường. Nhờ đó, ngành gỗ Việt Nam tạo được lòng tin từ các đối tác quốc tế và thúc đẩy xuất khẩu gỗ sang nhiều thị trường khó tính như Mỹ, Châu Âu, Nhật Bản và Trung Quốc.

Vị thế của ngành gỗ Việt Nam trên bản đồ quốc tế không chỉ được củng cố bởi số liệu báo cáo ấn tượng từ sản phẩm gỗ xuất khẩu, mà còn là tinh thần hướng tới đảm bảo sự bền vững và quản lý thông minh các nguồn tài nguyên rừng. Việt Nam đã và đang thúc đẩy mô hình quản lý rừng bền vững và phát triển có trách nhiệm, bằng cách áp dụng các tiêu chí và chứng chỉ quốc tế như FSC (Hội đồng Quản lý Rừng) và PEFC (Chương trình Chứng nhận Rừng Châu Âu).

Tiêu chí mới của ngành gỗ nội thất trong tương lai

Xu hướng sử dụng các vật liệu khác trong ngành gỗ nội thất đang trở thành một yếu tố quan trọng trong việc tạo ra các sản phẩm thân thiện môi trường với tính thẩm mỹ cao, đồng thời người tiêu dùng cũng ngày càng quan tâm hơn về các tác động của ngành công nghiệp đồ gỗ đến môi trường.

Đây được coi là một trong những yếu tố thúc đẩy các doanh nghiệp và nhà thiết kế đồ gỗ tại Việt Nam tìm kiếm những vật liệu sáng tạo và bền vững nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và tài nguyên thiên nhiên. Từ đó, những tiêu chí mới của ngành gỗ nội thất tương lai được phát triển nhằm đáp ứng với nhu cầu ngày càng tăng này.

Một trong những xu hướng đáng chú ý hiện nay là sử dụng các vật liệu tự nhiên như gỗ tự nhiên, đá, len, tre, nứa và các vật liệu được sử dụng thô không qua quá nhiều công đoạn rèn giũa.

Việc sử dụng các vật liệu tự nhiên này không những giúp các nhà thiết kế có thể tận dụng những tài nguyên tự nhiên có sẵn mà còn tạo ra các sản phẩm có tính thẩm mỹ và độ bền cao. Sử dụng các vật liệu này còn có khả năng tái chế và phân hủy tự nhiên, đóng góp một phần quan trọng trong công cuộc bảo vệ môi trường, giảm thiểu lãng phí và tác động tiêu cực đến môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

Bên cạnh đó, việc sử dụng vật liệu tái sử dụng và thiết kế theo tiêu chuẩn 3Rs (Reduce – Reuse – Recycle, Giảm – Tái sử dụng – Tái chế) đang trở thành tiêu chí được nhiều nhà sản xuất và thiết kế quan tâm. Bằng cách áp dụng tiêu chuẩn 3Rs, họ tìm kiếm các phương pháp sáng tạo để tận dụng lại những vật liệu cũ như gỗ tái chế, kim loại thép và các vật liệu nhựa để biến chúng thành các sản phẩm mới. Thông qua đó, giúp ngành gỗ nội thất Việt Nam đẩy mạnh sự phát triển bền vững và giảm thiểu lãng phí trong quá trình sản xuất.

Xu hướng thiết kế “xanh” cũng đang được áp dụng rộng rãi trong ngành đồ gỗ nội thất tại Việt Nam. Thiết kế “xanh” tập trung vào việc sử dụng các vật liệu và công nghệ thân thiện với môi trường. Trong số đó là các doanh nghiệp và nhà thiết kế sử dụng sơn không chứa chất độc hại và các phụ gia tự nhiên để giảm thiểu ô nhiễm không khí. Hơn nữa, việc sử dụng gỗ bền vững và được chứng nhận từ các nguồn rừng có quản lý tốt là một yếu tố quan trọng trong thiết kế “xanh”.

Xu hướng thiết kế tối giản cũng đang trở nên ngày càng phổ biến. Thiết kế tối giản tập trung vào ý tưởng “ít là nhiều”, tạo ra các sản phẩm đơn giản và linh hoạt từ sự kết hợp giữa mẫu mã, kiểu dáng và tính đa chức năng. Điều này không chỉ mang lại vẻ đẹp tinh tế và hiện đại cho các sản phẩm đồ gỗ nội thất, mà còn giúp tiết kiệm nguyên liệu và giảm thiểu lãng phí trong quá trình sản xuất.

Tính bền vững trong sản xuất và tiêu dùng đồ gỗ nội thất

Đối với các doanh nghiệp trong ngành sản xuất gỗ, việc áp dụng tính bền vững không chỉ đòi hỏi sự chú trọng vào việc sử dụng vật liệu và quy trình sản xuất thân thiện với môi trường, mà còn đòi hỏi sự quan tâm đến khâu tiêu dùng và tái chế sản phẩm. Vì vậy, trong quá trình thực hiện, doanh nghiệp cũng sẽ đối mặt với những yêu cầu và thách thức đáng kể.

Áp dụng các vật liệu bền vững cần phải tuân thủ theo những yêu cầu quan trọng trong ngành gỗ nội thất. Đây là một yếu tố quan trọng để đảm bảo rằng nguồn cung cấp gỗ của doanh nghiệp không gây ra tác động tiêu cực đến môi trường và có khả năng duy trì trong tương lai. Tập trung vào sản xuất và thiết kế sản phẩm có thể tháo rời, tích hợp nhiều tiện ích mang tuổi thọ cao với tính hữu dụng vượt trội. Sự lựa chọn các nguồn gỗ tái chế, gỗ có nguồn gốc xuất xứ bền vững từ rừng quản lý tốt là một yếu tố then chốt để đáp ứng yêu cầu này.

Trong quá trình sản xuất những sản phẩm bền vững sẽ có những thách thức như:

1. Nhu cầu lớn về gỗ: Việc tìm kiếm và duy trì một nguồn cung cấp vật liệu bền vững và tái chế có thể gặp khó khăn do ngành gỗ nội thất đang phát triển nhanh chóng và có nhu cầu lớn về nguyên liệu gỗ.
2. Nguồn gốc và quy trình kiểm tra: Các nhà sản xuất và thiết kế cần tìm hiểu kỹ về nguồn gốc của gỗ và thiết lập các quy trình kiểm tra và chứng nhận đáng tin cậy để đảm bảo tính bền vững của vật liệu.
3. Phương pháp sản xuất: Áp dụng tính bền vững từ sản xuất đến tiêu dùng đòi hỏi các doanh nghiệp phải thay đổi phương pháp sản xuất truyền thống và áp dụng các công nghệ và quy trình mới.

Để chuẩn bị cho những thách thức trên, các nhà sản xuất và thiết kế cần đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, tìm hiểu thêm về công nghệ và vật liệu mới, thiết lập quy trình kiểm soát chất lượng đầu ra, đầu vào và xây dựng mạng lưới cung ứng gỗ bền vững. Ngoài ra, đầu tư thêm về thiết bị và đào tạo nhân viên để sử dụng hiệu quả các công nghệ mới cũng như tiếp thu những xu hướng trên thị trường. Cuối cùng là tăng cường tuyên truyền và giáo dục khách hàng về tính bền vững, đồng thời xây dựng các chương trình tái chế và thu hồi các sản phẩm đã qua sử dụng để giảm thiểu lãng phí và tác động đến môi trường.

Sau khi “xanh hóa”, gỗ Việt cần tìm ra đúng phương thức để nâng tầm vị thế

Đối với các doanh nghiệp xuất khẩu, sau khi đã bắt kịp những xu hướng sản xuất mới, ngoài nâng cao năng lực cạnh tranh thì điều tiếp theo cần phải đề cập đến là làm thế nào để tìm và tiếp cận được thị trường tiềm năng cho sản phẩm của mình, và làm sao để có một lộ trình cụ thể cho việc phát triển sản phẩm, thương hiệu của mình tại một thị trường mới.

A. Để tạo lợi thế cạnh tranh, doanh nghiệp cần hiểu rõ chính mình

Để chuẩn bị cho quá trình xuất khẩu và tìm kiếm thị trường, doanh nghiệp cần hiểu rõ năng lực sản xuất của mình vì mỗi doanh nghiệp có thế mạnh và điểm yếu khác nhau, sản phẩm và kỹ thuật áp dụng khác nhau nên không có công thức chung nào để “đo ni đóng giày” cho khái niệm “thị trường tiềm năng”, mà cần phải tìm sự hài hòa, phù hợp giữa đơn vị sản xuất và thị trường tiêu thụ.

Doanh nghiệp có thể đánh giá độ phù hợp của một thị trường xuất khẩu dựa trên các quy định về loại gỗ nguyên liệu. Về nguyên liệu gỗ thô, Việt Nam có thể tự khai thác theo quy định của pháp luật và các quy chuẩn quản lý rừng bền vững các loại gỗ như:

1. Gỗ gụ (Sindora): Gỗ gụ là một trong những loại gỗ cao cấp và được ưa chuộng trong ngành gỗ nội thất. Gỗ gụ có nhiều loài khác nhau ở Việt Nam như Gụ đỏ (Dalbergia cochinchinensis), Gụ hồng (Dalbergia oliveri), và Gụ đen (Dalbergia cultrata).
2. Gỗ đỏ (Afzelia): Gỗ trắc cũng là một loại gỗ quý hiếm và có màu sắc và vân gỗ đẹp. Gỗ trắc có nhiều loài như Trắc đỏ (Afzelia xylocarpa) và Trắc cẩm (Afzelia burl).
3. Gỗ xoan (Meliaceae): Gỗ xoan là một loại gỗ cứng, có khả năng chống mối mọt và độ bền cao. Có nhiều loài gỗ xoan khác nhau ở Việt Nam như Xoan đen (Dipterocarpus grandiflorus) và Xoan đỏ (Dipterocarpus alatus).
4. Gỗ căm xe (Xylia xylocarpa): Gỗ căm xe có màu sắc đen đặc trưng và được sử dụng cho các sản phẩm nội thất cao cấp. Có nhiều loài gỗ căm xe như Căm xe đen (Diospyros ebenum) và Căm xe vảy (Diospyros lotus).

Tuy là một quốc gia có nguồn tài nguyên phong phú, Việt Nam vẫn cần nhập khẩu có một số loại gỗ để đáp ứng nhu cầu sản xuất và tiêu dùng, bao gồm:

Về mặt thành phẩm, doanh nghiệp cần đảm bảo sản phẩm đạt chuẩn về chất lượng và nguồn gốc xuất xứ để đảm bảo tính cạnh tranh trên thị trường. Một số tiêu chí quan trọng giúp sản phẩm gỗ nội thất đạt chuẩn bao gồm:

1. Chất lượng về gỗ: Sản phẩm được làm từ gỗ có nguồn gốc hợp pháp, tuân thủ quy định về bảo vệ rừng và quản lý tài nguyên gỗ. Cần chú trọng đến tính đồng nhất và đẹp của vân gỗ, không có khuyết tật hoặc hư hỏng nghiêm trọng.
2. Chất lượng kỹ thuật: Sản phẩm cần tuân thủ các yêu cầu về kích thước, độ dày, độ bền, và tính ổn định. Ngoài ra, các chi tiết cơ khí, bản lề, ray trượt, và các phụ kiện khác cũng cần đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật cần thiết.
3. Chất lượng hoàn thiện: Sản phẩm cần được hoàn thiện một cách chính xác và chất lượng, bao gồm sơn, lớp phủ, hoặc các công đoạn xử lý khác. Sơn và chất phủ phải tuân thủ các yêu cầu về chất lượng, độ bền, màu sắc, và an toàn cho sức khỏe.

Ngoài ra, sản phẩm gỗ nội thất Việt sẽ gây được nhiều thiện cảm với khách hàng, đặc biệt là ở các thị trường khó tính, nếu được dán nhãn đáp ứng các chứng chỉ bền vững cho sản phẩm gỗ nội thất như:

• Chứng chỉ FSC (Forest Stewardship Council),
• Chứng chỉ PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification),
• Chứng chỉ CARB P2 (California Air Resources Board).

Việc đạt các tiêu chuẩn quốc tế cũng rất quan trọng giúp doanh nghiệp tận dụng lợi ích thuế quan từ các hiệp định thương mại tự do (FTA), từ đó tạo lợi thế cạnh tranh về giá cho doanh nghiệp xuất khẩu.

Sau khi đánh giá được năng lực xuất khẩu của mình dựa vào các tiêu chí nêu trên, doanh nghiệp sẽ khoanh vùng hiệu quả hơn thị trường tiềm năng phù hợp với đặc điểm và lợi thế sẵn có của mình.

B. Phương thức tiếp cận và khai thác thị trường

Để tránh phụ thuộc hoàn toàn vào một thị trường truyền thống, doanh nghiệp cần áp dụng đa dạng các phương thức tiếp cận khách hàng để mở rộng thị trường. Đầu tiên, có thể kể tới các phương thức trực tiếp như tham gia hội chợ và triển lãm chuyên ngành gỗ nội thất tại các thị trường mục tiêu.

Việc tham gia những sự kiện này cho phép công ty gặp trực tiếp đối tác và nhà phân phối tiềm năng, từ đó tạo cơ hội trao đổi thông tin sản phẩm nhanh chóng và kiểm tra sản phẩm trực tiếp. Một số hội chợ và triển lãm quan trọng có thể được kể đến như January Furniture Show (Anh), Hannover (Đức), IMM COLOGNE (Đức), The International Casual Furniture & Accessories Market (Mỹ)…

Để tăng cường nhận diện thương hiệu và đa dạng hóa phương thức tiếp thị sản phẩm, các doanh nghiệp có thể cân nhắc đến phương thức mở showroom để trưng bày sản phẩm tại các thị trường mục tiêu. Việc này không chỉ tăng độ hiển thị của thương hiệu mà còn mang lại lợi ích cho khách hàng thông qua dịch vụ hậu mãi do đội ngũ nhân viên địa phương hỗ trợ.

Ngoài phương thức tiếp cận trực tiếp, doanh nghiệp cũng có thể áp dụng các phương thức gián tiếp, ví dụ như có đại diện bán hàng tại địa phương để thực hiện các hoạt động kinh doanh trực tiếp và liên tục. Điều này giúp công ty nắm bắt nhanh chóng thông tin về thị hiếu tiêu dùng, nghiên cứu thị trường và đối thủ cạnh tranh. Bằng cách tiếp cận trực tiếp với thị trường và đối tác, doanh nghiệp có thể nắm bắt được biến động và thay đổi về quy định và hiệp định liên quan, từ đó đáp ứng kịp thời và điều chỉnh hoạt động kinh doanh.

Để thực hiện hóa các cách tiếp cận này, doanh nghiệp nên có sự hỗ trợ từ các chuyên gia địa phương (local expert) để tránh tốn kém thời gian và chi phí mà không đạt được hiệu quả như ý.

Source of Asia (SOA) là đơn vị tiên phong cung cấp các giải pháp phù hợp cho doanh nghiệp gỗ nội thất, từ việc lựa chọn nhà cung cấp, phát triển hàng, tư vấn cải thiện sản phẩm cho tới thỏa thuận giá, điều khoản mua hàng và thượng lượng bồi thường khi có sự cố. Với hơn 50 chuyên gia địa phương, chúng tôi luôn đồng hành với doanh nghiệp trong suốt quá trình phát triển tại cả thị trường nội địa và quốc tế.

Bài viết do Trung tâm Thông tin, VCCI-HCM phối hợp với Source of Asia biên tập.